حقوق مالکیت معنوی (Intellectual property) به حقوقی گفته می‌شود که انسان به واسطه خلاقیت و کار فردی یا گروهی تولید کرده و قانون از آن برای مدت معین یا نامحدودی تحت شرایطی حمایت انحصاری می کند. این حقوق معمولاً ارزش اقتصادی و قابلیت دادو ستد دارند ولی موضوع آن شیء معین مادی نیست. حقوق مولفان، مصنفان، تولیدکنندگان آثار هنری، مخترعین، صاحبین علائم تجاری و نامهای تجاری، علائم فرهنگی-جغرافیایی، اسرار تجاری، فرمولهای ساخت مصنوعات، نرم افزارهای رایانه ای  و... از جمله حقوق مالکیت معنوی شناخته می شوند.

این حقوق به حقوق مالکیت فکری نیز شناخته می شوند زیرا منشأ این حقوق، فکر و اندیشه انسان است. مشخصه مشترک انواع مالکیتهای معنوی؛ غیرقابل لمس بودن، انحصاریت، قانونی بودن و محدود بودن به ناحیه خاص است. مالکیت معنوی ماهیتی مرکب از حقوق مالی و حقوق غیرمالی دارد. حقوق مالی توسط صاحبین آن قابلیت انتقال به دیگران را دارد ولی حقوق غیرمالی چنین نیست. به طور مثال: نویسنده یک کتاب می تواند حقوق مالی آنرا (مانند چاپ و نشر و فروش) به دیگری منتقل نماید اما حقوق غیرمالی آن (نویسنده و خالق اثر) قابل انتقال نیست و دارنده حقوق مالی نمی تواند آنرا به نام خود منتشر کند.

به طور کلی دعاوی مالکیت معنوی عبارتنداز:

ثبت علائم و نام های تجاری، ثبت اختراع، ثبت نرم افزار، ابطال ورقه ثبت اختراع، ابطال ثبت نام و علائم تجاری، مطالبه حق کسب و پیشه، جبران خسارت ناشی از نقض حقوق مالکیت معنوی، سرقت علمی، سرقت ادبی، سرقت هنری  و ...